Zarys historyczny

Jurgów założony został w 1546 roku na prawie wołoskim (zasiedlanie górskich dolin rzecznych, osady powstawały na tzw. surowym korzeniu, których byt oparty był na gospodarce pastwiskowo - hodowla­nej).

Wieś otrzymała nazwę od zasadźcy i zarazem jej pierwszego sołtysa Jurka (Gywrko), który przybył tu z Frankowej wraz z grupą założycieli. Najazdy Tatarów, a później zarazy spowodowały całkowite wyginięcie pierwotnej ludności osady. Dopiero z chwilą przybycia nowych osadników Jurgów został ponownie zasiedlony.

Rolnictwo

Wskutek wyjątkowo niekorzystnych warunków dla uprawy roślin i wielu hektarów nieużytków, głównym zajęciem gazdów jurgowskich był wypas owiec i bydła oraz praca przy wyrębie tatrzańskich lasów. Mieszkańcy, dla celów wypasowych, użytkowali polany i łąki w Tatrach. Do dziś zachowało się nazewnictwo niektórych hal i polan, pochodzące od nazwisk, przydomków lub imion mieszkańców Jurgowa, np. Hala Kubalowa, Bińkowa, Gogolowa, Polana Gałajdowa, Sobkowa Grań. Od XVIII do poł. XIX wieku mieszkańcy Jurgowa wypasali w Tatrach i na Podtatrzu bardzo dużą liczbę owiec, tj. około 5-6 tys. Ich ilość gwałtownie spadła po wprowadzeniu ograniczeń przez księcia Ch. Hohenlohe oraz zmianie granic, a co za tym idzie utraceniu licznych terenów wypasowych, które znalazły się po słowackiej stronie. Obraz ten uzupełniają liczby, mówiące, że w roku 1920 było w Jurgowie 359 owiec, a w r. 1930 już tylko 162, w tej chwili tylko nieliczni gazdowie zajmują się ich hodowlą, w większości traktując to zajęcie jako hobby.

Obecnie tutejsze rolnictwo opiera się o gospodarstwa małe, o powierzchni ogólnej rzadko przekraczającej 5 ha. Problemem jest duże rozdrobnienie pól i występująca szachownica gruntów. Tutejsze gospodarstwa posiadają często swoje grunty w 60 i więcej kawałkach, położonych w różnych częściach wsi, wymieszanych z gruntami innych właścicieli.

Ludność

W roku 1700 Jurgowie mieszkało 214 osób, później w wyniku szybkiego rozwoju ekonomicznego wsi liczba ludności się zwiększyła do 793 osób w 1900r., obecnie Jurgów liczy około 870 mieszkańców.

W XIX wieku wystąpiły znaczne spadki liczby mieszkańców Jurgowa, spowodowane powszechnymi wtedy epidemiami cholery.

Po drugiej wojnie światowej ludność zaczęła podejmować różne formy zarobkowej działalności pozarolniczej. Wystąpiła emigracja do Stanów Zjednoczonych, na Słowację i migracja do miast.

Wśród mieszkańców do dziś zachowała się przepiękna gwara, którą ludzie posługują się na co dzień. Kultura, gwara i strój spiski są promowane w kraju i zagranicą poprzez działające we wsi zespoły folklorystyczne.

Rozwój ekonomiczny

Jurgów odznaczał się wysokim poziomem rozwoju gospodarczego w regionie. Prawdopodobnie już w 1650 roku istniał we wsi młyn, tartak wodny i olejarnia. Na terenie wsi działały również dwa folusze wytwarzające z przędzy wełnianej sukno, a lnianej – płótno. Jurgów był największym producentem sukna na Spiszu.

Do dzisiaj zachował się jedynie tartak napędzany kołem wodnym, odbudowany po pożarze w 1977 roku.

Około 1670 roku zbudowany został kościół. W Jurgowie istnieje wiejska wspólnota leśno-gruntowa tzw. Urbar, która zbudowała w 1937 roku elektrownię wodną działającą do 1968 roku (nowe linie elektryczne, przewodzące prąd z Zakopanego doprowadzono dopiero w końcu lat 60-tych). Urbar jest również właścicielem zabytkowego i używanego do dziś tartaku wodnego, napędzanego wodą ze specjalnie doprowadzonego potoku Przykopa.

Jurgowska Ochotnicza Straż Pożarna z ponad 100-letnią tradycją jest najstarszą organizacją w Gminie Bukowina Tatrzańska. Znana jest też w okolicy jurgowska strażacka orkiestra dęta, ostatnimi czasy w znacznie odmłodzonym składzie. Stara remiza OSP, obecnie stanowiąca obiekt muzealny znajduje się naprzeciwko Zagrody Sołtysów, natomiast nowa położona jest w centrum wsi. W jej budynku mieści się poczta, a niedaleko biblioteka publiczna.

Na początku lat 50-tych zbudowano placówkę Ochrony Wojsk Pogranicza. W latach 70-tych i 80-tych zbudowano 3 wodociągi grawitacyjne doprowadzające wodę do wsi.

Szkolnictwo

Pierwsza wzmianka o szkole pochodzi z roku 1741. Uczono w niej w języku słowackim, a w późniejszym okresie w języku węgierskim. Po zmianie granic w 1920 roku, powstała polska szkoła. W okresie, kiedy Jurgów znajdował się na terytorium Republiki Słowackiej tj. w latach 1939-1945 istniały w Jurgowie dwie szkoły słowackie: szkoła podstawowa oraz niższa szkoła średnia – Štátna Meštianska Škola.

Aktualnie w szkole podstawowej w Jurgowie ostał się język słowacki, jako nadobowiązkowy przedmiot nauczania. W roku szkolnym 2004/2005 języka słowackiego uczyło się 49 uczniów, co stanowi 74% ogółu uczniów uczęszczających do szkoły podstawowej w Jurgowie.

Kwestia narodowościowa i współpraca przygraniczna

W wyniku wydarzeń historycznych i położenia miejscowości na terenie przygranicznym, w kulturze ludności Jurgowa spotyka się wiele wpływów słowackich, pewien procent ludności identyfikuje się z tym narodem.

Poza nauczaniem języka w szkole, w jurgowskiej parafii odprawiane są niektóre nabożeństwa w języku słowackim, m.in. jedna z niedzielnych mszy św.

Przynależność do narodowości słowackiej widać również na jurgowskim cmentarzu, gdzie znaczna ilość nagrobków, nawet tych najnowszych, ma tablice sporządzone w języku słowackim.

W 1994 roku w ramach współpracy przygranicznej, powstał euroregion „Tatry” z dwoma siedzibami w Nowym Targu i Kieżmarku. Twórcy euroregionu kładą szczególny nacisk na rozwój turystyki i rekreacji, na przedsięwzięcia zmierzające do wykorzystania wszystkich walorów przyrodniczych oraz ochronę środowiska regionu tatrzańskiego.

 

Literatura:
Biały Z., Górka Z., Zarys problematyki geograficzno-ekonomicznej Polskiego Spisza
Ciągwa J., Dzieje i współczesność Jurgowa 1546-1996
Robotycki C., Tradycja i obyczaj w środowisku wiejskim. Studium etnologiczne wsi Jurgów na Spiszu



Copyright © 2004 - 2014 redakcja www.jurgow.com.pl